De maand september staat voor conrector Toon de Jong van het Sint-Oelbertgymnasium zo ongeveer gelijk aan de veldwerkweek in het Zuid-Limburgse Geuldal. Al meer dan 30 jaar reist De Jong af naar de pittoreske omgeving in het zuiden van ons land. Hij sloeg in al die jaren niet één keer over van zijn geliefde ‘Expeditie Limburg’. Logisch, want De Jong studeerde biologie in Nijmegen en gaf ook jarenlang gepassioneerd les in zijn vakgebied. Later werd hij conrector en ondanks dat hij per 1 september met pensioen ging, mocht dat de pret niet drukken: ook afgelopen week vertrok de bioloog ‘gewoon’ weer naar Limburg.
Tijdens de week in het Geuldal zijn gymnasiasten van klas 4 in de weer met natuurwetenschappelijk onderzoek in de praktijk. De Jong zette een groot deel van het programma zelf op. Op de eerste dag worden in het Natuurwetenschappelijk Museum in Maastricht workshops gevolgd en later staan de leerlingen ook echt met hun ‘voeten in de löss’. Zo gaan ze met een ‘waadpak’ rivier de Geul in om onderzoek te doen naar de stroomsnelheid van de rivier. Anderen zijn bezig met het in kaart brengen van de kleine veranderingen in de loop van de Geul. Het Sint-Oelbertgymnasium houdt dit al tientallen jaren bij en deelt de data ook met dankbare universitair onderzoekers in Delft.
Ook met de fauna gaan de vierdejaars aan de slag. Zo wordt er onderzoek gedaan naar de bodemdieren die zich in het gebied schuilhouden en bij grote mierenhopen worden de voorkeuren van mieren onder de loep genomen. Terwijl de mieren bezig zijn met hun dagelijks routine wordt gekeken hoe zij reageren op afleidingen. Zo wordt er suikerwater met verschillende sterktes op verschillende afstanden van hun mierennest geplaatst: waar reageren de kleine diertjes het meest enthousiast op? Leerlingen komen erachter dat mieren best van suiker houden; de vraag is dan of ze ook verder lopen voor een hogere concentratie suiker?
Volgens De Jong is de waarde van Expeditie Limburg dat de Oelbertanen al in klas 4 geprikkeld worden over hoe leuk natuurwetenschappelijk onderzoek kan zijn. Je hebt je theorieboeken natuurlijk nodig, maar uiteindelijk betekent het ook gewoon aan de slag gaan in de natuur. En, aldus de enthousiaste De Jong, waar kan dat nou beter dan in het prachtige Geuldal?
Dertig jaar lang, ieder jaar vijf dagen met vierdeklassers op expeditie naar Limburg, dat levert een hoop mooie anekdotes op. De Jong herinnert zich nog goed dat hij met een groep leerlingen naar natuurpark De Hoge Venen in de Ardennen vertrok. Bioloog De Jong trof daar het leuke bloemetje de long-gentiaan aan en in zijn enthousiasme plukte hij het om het beter aan de leerlingen te kunnen laten zien. Ondertussen verbleekte de gids van het park: de long-gentiaan is een uiterst zeldzame plantensoort. Gelukkig heeft de bloem het overleefd, maar nu – twintig jaar en vele gidsen later – wordt dit beschamende verhaal nog steeds verteld aan de leerlingen.
Tijdens Expeditie Limburg wordt traditiegetrouw een avondwandeling met leerlingen door het donkere Geuldal gemaakt. De Jong staat bekend om zijn karakteristieke en enthousiaste manier van vertellen en was ook tijdens een expeditie jaren geleden weer gepassioneerd aan het vertellen. Maar hij vergat een laag muurtje dat naast de molenbeek stond en zodoende struikelde De Jong achterover de beek in. Een collega kon hem gelukkig weer snel boven water trekken. Een angstige ervaring natuurlijk, maar het heeft De Jong er in de jaren erna nooit van weerhouden om niet alsnog de avondwandelingen te maken.
In ieder geval is duidelijk dat Expeditie Limburg inmiddels niet meer weggedacht kan worden in het brede reizenaanbod van het Sint-Oelbertgymnasium. In klas 2 gaan leerlingen naar London, een echte taalreis dus, in klas 3 staat sport, spel, teambuilding en sociale cohesie centraal tijdens de avontuurlijke hike van Expeditie Ardennen en in klas 5 volgt het hoogtepunt voor elke gymnasiast: de Klassieke Reis naar Rome of Griekenland. De natuurwetenschappelijke reis Expeditie Limburg past daar voor klas 4, aldus De Jong, uitstekend tussen.
En nu? Was dit dan echt de allerlaatste keer in Zuid-Limburg voor de gepensioneerde De Jong? Het is bijna niet voor te stellen… volgend jaar zullen we het weten.
Bron: Weekblad Oosterhout
